Zondagse ontdekkingen in Monteleone d’Orvieto in Umbrië

Feestelijk zijn ze altijd, de zondagen in Italië. Het wekelijkse moment dat het hele land er stijlvol aangekleed met familie en vrienden op uittrekt naar de mooiste picknicks of de beste stranden. Jos van den Bergh deelt zijn tips over die zondagen. Dit keer over Monteleone d’Orvieto.

De laatste keer dat ik Monteleone d’Orvieto bezocht werd ik bijna getroffen door de bliksem. Alleen al om die reden vergeet ik dit hoog gelegen stadje in de provincie Terni nooit meer. Bij de stadspoort naar de oude borgo stapte ik uit mijn auto, te breed om verder mee door te rijden. Links in de richting van Orvieto het wegtrekkende daglicht en rechts vanuit het gebied rond het Trasimeno-meer de gitzwarte wolken van een venijnig en snel opkomend temporale. Het was midden op de dag en toch donker.

Onweer

Uit de omkrullende donkere wolken sloeg vervolgens de bliksem genadeloos in op één van de hooggelegen huizen. “Benvenuto a Monteleone,” zo zei de natuur. Pas later realiseerde ik me dat het hier soms behoorlijk kan spoken. Juist nu in de herfstmaanden als de atmosfeer in Midden-Italië vaak instabiel is. Bij onweer is deze stad gevoeliger dan de dorpen beneden in de vlakte, want Monteleone d’Orvieto torent hoog boven de vlakte uit en heeft daar zijn lange historie ook aan te danken.

Fraaie vergezichten

De stad ligt als een balkon met fraaie vergezichten op de heuvelrug en had daarom al vroeg de belangstelling van machthebbers. Het strategische uitzicht vormt de westkant van deze borgo, maar aan de oostzijde ligt ook een interessant gebied. Hier tref je nog een stuk onontdekt een zeer dun bevolkt stuk Umbrië met ongerepte natuur aan. Deze ligging maakt Monteleone d’Orvieto dan ook tot een aantrekkelijke uitvalsbasis.

Strategische ligging

Waar wij tegenwoordig aantrekkelijke vakantieplaatsen zien in de stadjes langs de provinciale weg vanuit Chiusi-Chianciano Terme naar Orvieto, de strada statale 71, zijn vroegere machthebbers vooral geïnteresseerd geweest in de strategische ligging van dit gebied. Die handige ligging is ook de reden dat er een rij aandoenlijke stadjes tussen het Trasimeno-meer en de stad Orvieto op de heuvels geplakt ligt. Oude heersers zijn hier vaak gestart met het bouwen van een kasteel of een versterkte burcht en daaromheen is een aantal ommuurde plaatsen gegroeid. Monteleone d’Orvieto is er één van en biedt zo mooie uitzichten over het Umbrische en (beneden aan de berg) Toscaanse land. Want we zitten hier precies op de grens van de provincie Terni en aan de overkant van de vallei regeert Toscane.

Neem de provinciale weg

Qua ontdekkingstocht geniet de provinciale weg de voorkeur boven de Autostrada del Sole die door de vlakte loopt. Als je dus de tijd hebt, neem dan vanaf Chiusi deze binnendoor weg naar Orvieto en geniet onderweg niet alleen van de glooiende velden, maar ook van de historische borghi en prachtige vergezichten met de Monte Amiata, de hoogste berg van Toscane, vaak vol in beeld. En met al het bochtenwerk is het voor de liefhebbers hier beslist ook leuk rijden. Zoals gezegd liggen de stadjes steevast hoog op de heuvels gesitueerd. Monteleone d’Orvieto ligt zo op ruim 500 meter boven zeeniveau en dat maakt het hier tijdens de hete zomers vaak net een paar graden koeler dan langs het vaak zinderend hete Trasimeno-meer. Het warmwatermeer van maximaal twee meter diepte in de vlakte tussen Chiusi en Perugia, dat hier niet al te ver vandaan ligt.

Fotogeniek centrum

De borgo van Monteleone d’Orvieto is beslist een bezoek waard. Daarover kunnen we kort zijn. De oude straatjes met hun tradities en wapperende vlaggen geven het plaatsje een middeleeuwse uitstraling. Verrassende doorkijkjes maken je telkens bewust van de hoge ligging. Neem je camera dus mee, want het oude centrum is lekker fotogeniek. Met nog geen 1500 zielen binnen de stadspoorten is het kleinschaligheid en authenticiteit dat de klok hier slaat. Smalle straatjes, af en toe een pleintje zoals de Piazza Cavour en overal verwijzingen naar het middeleeuwse verleden. Daarop is men maar al te trots.

Veel te zien in de omgeving

Bezoek het stadje voor een dagdeel en gebruik daarna de middag bijvoorbeeld voor het verkennen van de omgeving. Er is namelijk rond Monteleone d’Orvieto minstens net zoveel te zien als in het stadje zelf. De prachtige stad Orvieto ligt bijvoorbeeld op korte afstand en ook het eveneens pittoreske Città della Pieve is niet ver. Ga ook zeker vanuit Monteleone verder oostwaarts richting de buurtschap Montegiove.

Groen gebied

De wegen worden al snel buiten Monteleone onverhard maar blijven ook voor moderne personenauto’s goed te doen. Ze leiden door de afgelegen natuur waarbij het enige teken van leven af en toe een oude ‘rustico’ al dan niet smaakvol verbouwd tot recreatiewoning is. In dit onontdekte groene gebied ligt ook La Scarzuola, een van de meest vreemde maar daarom niet minder bijzondere bezienswaardigheden van Umbrië. La Scarzuola is een surrealistische tuin die ontworpen is door de Italiaanse architect Tomaso Buzzi. Hij heeft daar zijn eigen fantasiewereld met tempels, labyrinten, piramides en koepels gecreëerd. Op de plek van een oud klooster bouwde hij in stilte zijn droom. Slechts af en toe was zijn absurde wereld toegankelijk voor nabije vrienden. Ook stond hij erop dat zijn ‘speeltuin’ met de architectonische experimenten na zijn dood vernietigd zou worden. Zo ver kwam het echter niet want neef Marco Solari negeerde na overlijden de wens van zijn oom en ontwikkelde de inspiratievolle plek verder tot de bezienswaardigheid die het nu is. Tegenwoordig kun je La Scarzuola dus voor € 10 euro bezoeken. Wel even vooraf reserveren op lascarzuola.com.

Mooie locatie om te zwemmen

Vanuit de wondere wereld van La Scarzuola is het een half uur crossen over gravelpaden terug naar Monteleone d’Orvieto. Voor de liefhebbers van natuurwater ligt er op deze landelijke route nog een bron in het bos verstopt waar je vanaf de rotsen in zeer zuiver natuurwater kunt duiken. Zeker in de zomer is dit een verfrissende tussenstop waarvan je het beste de route ernaartoe bij de lokale bevolking van de tussenliggende buurtschap Montegiove kunt navragen. De mensen uit deze regio komen hier namelijk vaker zwemmen, maar voor diegenen die niet bekend zijn rond Montegiove is deze zwemlocatie lastig te vinden.

Monteleone

In het gehucht vind je trouwens ook nog een kasteel uit 1278, het landhuis waar de familie Misciattelli al sinds 1780 woont. Na de buurtschap Montegiove leidt de weg via het dorpje Montegabbione weer terug naar het fraaie Monteleone d’Orvieto en kom je langzaam weer in de bewoonde wereld van Umbrië terecht. Over de herkomst van de naam Monteleone doen overigens meerdere anekdotes de rondte. Vast staat dat het gebied al in de tijd van de Etrusken bewoond werd, vandaar wellicht ook de hoge ligging van de huidige stad. Maar er is ook een versie dat Paus Leone IX na zijn verkiezing tot hoogste geestelijke van de kerk van zijn toenmalige woonplaats Worms (Duitsland) naar Rome reisde en bij zijn tussenstop in het toenmalige Monteleone d’Orvieto de stad zijn naam gaf. Weer een ander verhaal beweert dat de naamgeving een samenvoeging van familienamen van prominenten is. Hoe dan ook kijkt de stad al talrijke eeuwen over de vallei uit.

Accommodaties

In onze tijd is Monteleone vooral een mooie uitvalsbasis voor een vakantie op de grenzen van Umbrië, Lazio en Toscana. Mede door deze ligging zijn er interessante dagbestedingen op rij-afstand en zelfs een dagje Rome is via de Autostrada del Sole prima te doen. Daarnaast is er voldoende accommodatie rond Monteleone d’Orvieto te huur. Het wemelt er van de luxe vakantiehuizen en fijne agriturismo’s, de ene nog authentieker dan de andere. Daarbij raakt de streek je direct bij het eerste bezoek, want de mooie heuvels gecombineerd met de middeleeuwse stadjes maken indruk. Zeker als aan het begin van de zomer de velden met zonnebloemen vol in bloei staan.

Avondwandeling

Zonder moeite maak je hier twee weken vakantie vol en hoe klein de oude borgo van Monteleone d’Orvieto zelf ook is, toch is het fijn als je na een inspirerende dagtrip bij het vallen van de avond nog even door de steegjes van deze borgo kunt slenteren. Een avondwandeling om vervolgens de zon vanaf het balkon van Umbrië achter de Toscaanse heuvels te zien ondergaan. Hier in Monteleone is het immers vaker mooi weer dan dat het er onweert. Al leverde het stadje zelfs tijdens onze temporale de mooiste plaatjes op. Doen dus die balkonscène in Monteleone d’Orvieto!

Bekijk ook:

Umbrië

Umbrië: vakantie aan het Lago Trasimeno

• Jos van den Bergh (1973) werkt al jaren in de Nederlandse mediawereld maar komt al minstens zo lang in elke uithoek van de Laars. Voor ons blijft hij dat nog even doen, rijdt hij kriskras door de Laars en deelt hij zijn tips over de talrijke zondagse ontdekkingen die het land rijk is.