Impasse dreigt bij Italiaanse verkiezingen

Donatello Piras is als politiek analist regelmatig te horen op onder meer BNR en Radio NPO 1. Hij werd geboren in Den Haag als kind van twee Italiaanse ouders en volgt de politiek in Italië op de voet. Voor ons blogt hij in aanloop naar de Italiaanse verkiezingen over de gebeurtenissen op het politieke toneel. Welke hoofdrolspelers dienen zich aan? Hoe staat Italië tegenover Europa? En hoe is het mogelijk dat Silvio Berlusconi (op 81-jarige leeftijd, mét een veroordeling aan zijn broek) weer volop campagne voert voor zijn partij?

Op basis van de huidige peilingen maakt Italië zich op voor een politieke impasse. Over een maand zijn er weer verkiezingen in de derde economie van Europa. En geen enkele partij lijkt de meerderheid te halen die nodig is om te kunnen regeren. Een coalitie lijkt onwaarschijnlijk en dus filosoferen de Italianen hardop over nieuwe verkiezingen nog voordat iemand ook maar een stem heeft uitgebracht.

Italië gaat weer naar de stembus. Voor het eerst sinds 2014 zijn er weer verkiezingen. Toen gingen de Italianen naar de stembus voor het Europese parlement. De parlementsverkiezingen dateren van nog langer terug. Voorjaar 2013 voor het laatst. Maar Italië heeft toch veel meer premiers gehad in de tussentijd? Klopt. Er is veel gebeurd sindsdien. Berlusconi kreeg een veroordeling en moest de actieve politiek verlaten. De Vijfsterrenbeweging van komiek Beppe Grillo kwam voor het eerst in het parlement. Maar de verkiezingen werden gewonnen door de linkse democraten van de PD. De toenmalige lijsttrekker Bersani is van het toneel verdwenen. Hij werd vrij snel daarna opgevolgd door Letta die ook premier werd. Die op zijn beurt weer werd afgezet door de oud burgemeester van Florence Matteo Renzi. Ook die haalde de eindstreep niet na een funest uitgepakt referendum dat hij uitschreef. En dus zit oud minister van Buitenlandse Zaken Paolo Gentiloni sinds 2016 in het Palazzo Chigi in Rome.

Een coalitie lijkt onwaarschijnlijk en dus filosoferen de Italianen hardop over nieuwe verkiezingen nog voordat iemand ook maar een stem heeft uitgebracht.

Italiaanse mix

Het politieke landschap anno 2018 is versplinterd. En Italië zou Italië niet zijn als de wet het er niet makkelijker op maakt. Had de vorige kieswet nog een fikse bonus in petto voor de winnaar van de verkiezingen, de huidige kieswet Rosatellum genaamd heeft dat niet. De huidige wet is een mix van systemen en heeft naast flinke kiesdrempels waaronder 3% voor partijen een systeem waar 37% van de stemmen wordt behaald door het First-Past-The-Post systeem. Een meerderheidsstem geldt daar en de stem op andere kandidaten gaat verloren. Dit systeem geldt bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Canada.

Voor 61% geldt de evenredige vertegenwoordiging zoals we in Nederland ook kennen. De overgebleven 2% worden bepaald door de buitenlandse kieskringen waar geregistreerde Italianen in het buitenland mogen stemmen. Dit betekent dat een partij die nu op 28% van de stemmen kan rekenen alleen via een coalitie zou kunnen regeren en dat is lastig.

Coalitie vrijwel uitgesloten

Italië is voor het gemak in te delen in drie grote stromingen. Centrumlinks wordt gevormd door de linkse democraten van de PD. Daarnaast is er nog een kleine partij van de voorzitter van de Senaat die onlangs een eigen partij oprichtte: Liberi e Uguali wat Vrij en Gelijk betekent. Centrumrechts wordt gevorm door de partij Forza Italia van oud premier en mediamagnaat Silvio Berlusconi, de rechtse partij Lega die decennialang Lega Nord heette van lijsttrekker Salvini en de nog rechtsere partij Frattelli d’italia-AN aangevoerd door Giorgia Meloni. Tot slot is de derde stroming de anti establishment partij van komiek Beppe Grillo met premier-kandidaat Luigi di Maio. Op dit moment is de M5* (Vijfsterrenbeweging) de grootste partij in de peilingen maar zij weigeren om met links of rechts te gaan regeren. Daarna komt de partij van lijsttrekker Renzi de PD met 23% van de stemmen. Lang niet genoeg voor een meerderheid en alleen een grote coalitie met rechts zou dan kunnen maar daar lijkt geen enkele kiezer op voorhand enthousiast over. Tot slot Forza Italia. Alleen heeft de partij zo’n 16% van de stemmen maar de rechtste partijen samen vormen het grootste blok met bijna 35% van de stemmen. Niemand lijkt warm te lopen voor samenwerking achteraf.

Nieuwe verkiezingen

Het klinkt gek om een maand voor de verkiezingen al te speculeren over nieuwe verkiezingen maar Italië is allang niet meer het enige land. Eerder kende Nederland strubbelingen in de formatie en is er vaker dan eens gedebatteerd over nieuwe verkiezingen. Gelukkig hoefde dat niet. Ook in het eens zo stabiele Duitsland zijn verkiezingen een serieus alternatief tijdens de moeizame formatie. En dit scenario lijkt ook in Italië te gebeuren. Tenzij sommige politici zo graag willen regeren dat ze het er toch op wagen. En dat is niet ondenkbaar. Eerder al spraken Renzi en Berlusconi over een groot akkoord. Toen om de nieuwe kieswet mogelijk te maken. En wellicht dat beide mannen zo hunkeren naar hernieuwde macht dat de achterkamer toch de uitweg blijkt in plaats van de hellegang naar de stembus. We gaan het zien.

In de volgende blogs een portret van de kanshebbers te beginnen met: Silvio Berlusconi.
Meer informatie over Donatello Piras? Neem dan een kijkje op zijn blog.

Wil je zakendoen in Italië? Lees dan dit artikel.