Het geheim van Silvio Berlusconi

Donatello Piras is als politiek analist regelmatig te horen op onder meer BNR en Radio NPO 1. Hij werd geboren in Den Haag als kind van twee Italiaanse ouders en volgt de politiek in Italië op de voet. Voor ons blogt hij in aanloop naar de Italiaanse verkiezingen over de gebeurtenissen op het politieke toneel. Welke hoofdrolspelers dienen zich aan? Hoe staat Italië tegenover Europa? En hoe is het mogelijk dat Silvio Berlusconi (op 81-jarige leeftijd, mét een veroordeling aan zijn broek) weer volop campagne voert voor zijn partij?

‘Eerlijkheid, eerlijkheid’, roept Berlusconi naar de journalisten als ze zijn mening vragen over de Vijfsterrenbeweging. Die zijn verwikkeld in een schandaal. De partij heeft een eigen afdracht regeling en nu blijkt dat er één miljoen euro is verduisterd door de eigen regionale- en Europarlementariërs. Maar Berlusconi die oproept tot eerlijkheid lijkt wellicht potsierlijk maar het past bij het nieuwe imago die de politieke kat met negen levens zich heeft aangemeten. En vooralsnog met groot succes.

 Het geheim van Silvio Berlusconi

Niet de nieuwe premier
Europa hoeft Berlusconi niet te vrezen. Dat schreef ik in 2013 bij de vorige landelijke verkiezingen in Italië voor de Volkskrant. Het bleek inderdaad zo want Berlusconi verloor de verkiezingen, werd veroordeeld wegens belastingfraude én kreeg een gevangenisstraf van vier jaar aan zijn broek. Dat de soep in Italië niet zo heet gegeten wordt, is inmiddels wel bekend en Berlusconi kreeg een taakstraf omdat iemand na zijn 70^e levensjaar niet meer de gevangenis in hoeft. Tenzij hij een moord pleegt. De veroordeling voor het niet meer mogen vervullen van een politieke functie en zich niet verkiesbaar mogen stellen zijn eigenlijk het echte probleem voor de ex premier. Op dit moment loopt er een zaak bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Een zaak die persoonlijk door Berlusconi is aangespannen om zijn veroordeling ongedaan te maken. Maar zelfs al zou hij gelijk krijgen – hetgeen door vele juristen onwaarschijnlijk wordt geacht – dan nog komt dit te laat voor de komende verkiezingen. Die zijn namelijk al op 4 maart. En dus zal Berlusconi naar alle waarschijnlijkheid niet de nieuwe premier van Italië worden. Maar weg uit de politiek is hij allerminst. Want achter de schermen trekt hij aan alle touwtjes. En tot 2019 mag hij geen publieke functies bekleden… Maar daarna?

Laatste peilingen
Op dit moment leidt hij zijn partij Forza Italia en staat hij er goed voor in de peilingen. De laatste peilingen verschijnen vandaag omdat er in de laatste weken voor de campagne geen peilingen gehouden mogen worden om de verkiezingen niet te beïnvloeden. Overigens zijn er wel illegale peilingen die worden gepresenteerd als paardenraces met fictie namen van de paarden (de partij) en de ruiter (de lijsttrekker). Terug naar de peilingen. Grofweg zijn er in Italië drie grote blokken: links, rechts en de vijfsterrenbeweing. Rechts staat op 38% van de stemmen. Links op 22% van de stemmen en de M5S op 27% van de stemmen. Daarbij moet worden aangetekend dat het aantal onbesliste, zwevende kiezers op 34% staat. Een ongekend hoog aantal ook in Italië. Hoewel 38% hoog klinkt is het – als coalitie – niet genoeg om een meerderheid te vormen omdat er niet genoeg zetels tegenover staan en dus moet er samengewerkt worden met andere partijen. Dat lijkt vooralsnog onmogelijk omdat niemand met de andere partij wil samenwerken. En dus blijft de uitkomst uiterst onzeker zoals ik in mijn blog van eind januari ook al schreef: https://www.donatellopiras.nl/blog-vlog/impasse-dreigt-bij-italiaanse-verkiezingen

Berlusconi is de beste campaigner van Italië
Deze week sloot Berlusconi een “contract met de Italianen”. Bedenk een late night Talkshow, een host die het al decennialang presenteert, en Berlusconi die een papiertje ondertekent met daarin zijn beloften aan de kiezer. Is dit nieuw? Zeker niet! De Cavaliere zoals Berlusconi genoemd wordt omdat hij geridderd is, deed dit al eerder in de campagne van 2001. En de uitkomst? Het mag geen verrassing heten dat de meeste verkiezingsbeloften niet echt werden ingelost. Overigens zegt Berlusconi zelf dat hij dat wel heeft gedaan dus als je niet aan fact-checken doet, denk je dat hij ze allemaal heeft ingelost. Dit is slechts een van de vele trucs uit de hoge hoed die de 81-jarige Berlusconi voor de campagne in petto heeft. Eerder liet hij zich fotograferen met lammetjes, kwam hij op voor de ouderen, sprong in de bres voor de EU – nadat hij tijdens zijn eerdere premierschappen altijd schamper over de Unie heeft gedaan – en presenteerde hij zich vooral als de belangrijkste troef tegen het populisme. Waarmee hij de Vijfsterrenbeweging bedoelt. Allemaal prima standpunten maar ze zijn vaak potsierlijk omdat hij zelf het populisme in Italië zo ongeveer heeft uitgevonden. Hij was de Europese Trump avant-la-lettre en neemt nu vaak precies het tegenovergestelde standpunt in als zijn eerdere premierschappen. En waar het bij sommige politici wellicht voortschrijdend inzicht is, is het bij Berlusconi puur voortgekomen uit electorale overwegingen. Legitiem hoor maar wel enorm doorzichtig. En de Italianen met een beetje geheugen weten dit ook heel goed te herinneren.

Waarom stemmen Italianen op Berlusconi?
Dan toch de vraag waarom stemmen zoveel Italianen op deze man? Daar is een duidelijke verklaring voor maar eerst een nuancering. De meeste Italianen stemmen NIET op de leider van Forza Italia. Zijn partij staat op 16,3%. Nog altijd een substantieel aantal wellicht maar andere partijen staan veel hoger. Dus hij heeft zijn coalitie nodig en dat weet hij maar al te goed. Daarom verbond hij voor de verkiezingen een bont gezelschap aan centrumrechtse partijen waarvan sommige van discutabel allooi. Maar op dit moment heeft 83,7% van de Italianen geen intentie om op de veelbesproken politicus te stemmen. Maar dan toch de vraag waarom stemt een steeds groter aantal wel op hem. Want vanaf het moment dat hij zich met de campagne ging bemoeien is zijn coalitie wel gegroeid in de peilingen. Simpelweg omdat er geen alternatief is. Op dit moment kun je als Italiaan op drie grote blokken stemmen zoals gezegd en dan blijven er nog een paar kleinere partijen over. Van oud Eurocommissaris Emma Bonino en van de oud Senaatsvoorzitter Grasso die naar goed Italiaans gebruik zijn eigen partij oprichtte wegens onenigheid over de koers van zijn centrumlinkse PD. Dus als je een gematigd conservatieve koers wilt, met belastingverlaging en allerlei douceurtjes voor ondernemers dan zit je traditioneel goed bij Berlusconi. En voor hem is er geen alternatief. Niet in zijn partij op dit moment maar ook niet bij de andere partijen. Sterker nog het zijn de verkiezingen van de oud gedienden in Italië. Je kunt op weinig tot geen nieuwe namen stemmen. Of het moet de jonge dertiger Di Maio zijn. Maar die komt niet op voor de Berlusconi aanhang. Integendeel.

Meer Italiaanse politiek?

Lees dan ook even dit artikel. Of blader dit nummer door van De Smaak van Italië waarin een uitgebreid verhaal te lezen is over de hoofdrolspelers op het Italiaanse, politieke toneel.