De doden van Napels

In Napels hebben ze iets met de dood. Op elke muur zie je wel ergens een doodskop geportretteerd en op straat word je nog net niet doodgegooid met plastic schedels die je bij je kunt dragen als talisman. Maar de echte gelukszoekers adopteren een schedel. Met ziel en al.

Nu Halloween, Allerheiligen en Allerzielen achter de rug zijn, is het me maar al te duidelijk geworden hoe belangrijk de doden en hun zielen zijn voor Napels. Uiteraard vertoeven de Napolitanen deze dagen bij hun familie. Maar ook in de kerken en op de begraafplaatsen wordt in deze periode veel tijd doorgebracht.

Eenzaam en verlaten

Naar eeuwenoude traditie tijgen de Napolitanen elk jaar op 2 november (Allerzielen) naar de begraafplaats van hun dierbaren. Maar ook de onbekende doden krijgen aandacht, zoals die van het massagraf Cimitero delle Fontanelle. Hier zijn meer dan veertigduizend schedels te vinden van de onbemiddelden die zijn gestorven aan de pestepidemie (1656) of aan cholera (1836). De Napolitanen vinden dat deze anonieme doden zo nu en dan ook een bezoekje verdienen. De schedels en hun bijbehorende zielen zijn tenslotte eenzaam en verlaten. Er worden zelfs schedels ‘geadopteerd’.

Adopteer een schedel in Napels

Het adoptieproces werkt als volgt: de ziel van een schedel laat zich zien in de droom van zijn toekomstige Napolitaanse ‘adopter’ en vertelt zijn levensverhaal en waar zijn of haar schedel te vinden is. Vervolgens wordt het schedel geadopteerd, wat betekent dat het schedel een naam krijgt, wordt schoongemaakt en op een kleedje, kussen of in een houten huisje wordt geplaatst. Oog- en neusholtes worden volgepropt met bloemen en wenskaartjes, en bovenop het schedel is een munt gelegd. Zo kan de ziel van het schedel in ieder geval de veerman betalen. In ruil daarvoor verwacht de adopter wel een kleine tegenprestatie. De ene adopter hoopt op genezing bij ziekte, terwijl de ander het zeer kan waarderen als de dolende ziel de winnende lottocijfers doorseint.

De Katholieke Kerk staat niet achter deze aanbidding van de doden en Cimitero delle Fontanelle is dan ook een tijd gesloten geweest. Maar inmiddels is het massagraf weer geopend voor het publiek en gaat het aanbidden van de schedels gewoon door.

Donna Concetta en Il Capitano

Er zijn inmiddels zelfs twee ware publiekstrekkers te vinden in het massagraf; de schedels van Donna Concetta en Il Capitano. Het schedel van Donna Concetta valt gelijk op, want in tegenstelling tot de andere stoffige schedels glimt de hare. Waar wetenschappers beweren dat dit komt door condensvorming, zijn de Napolitanen ervan overtuigd dat Donna Concetta zweet van inspanning. Ze is bezig met de overgang naar een nieuw leven. En dat niet alleen, Donna Concetta schijnt ook genaden te verlenen. Iets wat je kunt testen door je hand op haar hoofd te leggen. Is je hand vochtig geworden, dan ben je vergeven.

En dan is er nog Il Capitano. Volgens de legende was er een jongedame die zijn schedel vaak bezocht. Maar haar jaloerse verloofde was daar niet blij mee. Hij stak een bamboestok door de oogholte van Il Capitano en nodigde hem uit voor de bruiloft. Op de trouwdag van het stel kwam er een agent binnenlopen en de bruidegom vroeg wat hij kwam doen. De agent liet weten uitgenodigd te zijn door de bruidegom en ontblootte zijn lichaam: een skelet. Het kersverse bruidspaar en alle genodigden waren opslag dood.

Bidden tot Lucia

Een ander beroemd schedel is te vinden in de kerk Santa Maria delle Anime del Purgatorio ad Arco, in Via dei Tribunali. Haar naam luidt Lucia en ze is te herkennen aan de tiara en bruidssluier. Er doen veel verschillende verhalen over haar de ronde. Een daarvan is dat zij als rijkeluismeisje verliefd werd op een jongen van arme komaf. Het stel zou verloofd zijn en deze verhouding werd niet goedgekeurd door Lucia’s familie. Volgens het ene verhaal zou Lucia zijn gestorven van liefdesverdriet, terwijl het andere verhaal vertelt dat ze zelfmoord pleegde. En dan zijn er nog meer versies. Hoe dan ook, Lucia is in geen enkele variant in staat om het huwelijk te consumeren.

Lucia is het symbool geworden voor vrouwen die op zoek zijn naar een man om mee te trouwen. Elke zaterdag komen er vrouwen naar de Purgatorio ad Arco om tot Lucia te bidden en zo hun droomman te vinden. Uiteraard krijgt Lucia daar bedankjes voor terug, zoals rozen, sieraden, kaarsen en andere ‘eerste’ levensbehoeften. Naast Lucia zijn er graven en andere schedels te vinden in de ondergrondse gangen van de kerk. Ook deze schedels zijn van anonieme doden en kunnen worden geadopteerd.
Vooralsnog zijn er nog geen dolende zielen opgedoken in mijn dromen. Geen adoptieschedel voor mij dus. Ik zal het moeten doen met een plastic dooskopje uit een van de souvenirwinkels. Maar, zo wordt beweerd, ook deze brengen geluk…