Alles over de Duomo di Siena: dít wist je vast nog niet

Het moest de grootste kerk ter wereld worden. Hoewel dat niet helemaal lukte, groeide de Cattedrale di Santa Maria Assunta, oftewel: de Duomo van Siena, in de loop der eeuwen uit tot een schatkamer vol Italiaanse kunst. Ken je het verhaal achter dit bijzondere gebouw al?

Rond de twaalfde en dertiende eeuw was het goed toeven in Siena. De nabijgelegen zilvermijnen maakten de stad die zicht uitstrekt over drie heuvels een aantrekkelijke plek voor handelaars en bankiers. Kerk na kerk werd gebouwd en de beroemdste Toscaanse schilders werden uitgenodigd om ze te verfraaien. Al die expansie viel bij het stadsbestuur van het nabijgelegen Florence niet bepaald in goede aarde, de steden waren dan ook regelmatig met elkaar in oorlog. Ondertussen werd er op het hoogstgelegen stukje van Siena, precies op de plek waar ooit een Romeinse tempel zou hebben gestaan, een gigantische kerk uit de grond gestampt: de Cattedrale di Santa Maria Assunta, oftewel: de Duomo van Siena.

Duomo Nuovo

In 1339, toen de stad Siena op het hoogtepunt van haar macht was, werden de plannen met de Duomo verder uitgebreid. Er werd begonnen aan de bouw van de Duomo Nuovo waarvoor de eerdere kathedraal slechts als dwarsschip moest dienen. De kerk zou in deze uitgebreide variant ’s werelds grootste kathedraal worden. Toen sloeg het noodlot toe, want hoewel de strijd met Florence ook weleens werd beslecht ten voordele van Siena, bleek de stad tegen één vijand niet bestand: halverwege de veertiende eeuw greep de pest om zich heen. Meer dan de helft van de inwoners stierf en de verdere bouw van de Duomo raakte in het slop. Toen een aantal delen van het gebouw ook nog begon te verzakken en scheuren, werd het uitbreidingsproject gestaakt. Voorgoed eigenlijk, want nog altijd staat er aan de rechterkant van de Duomo een onvoltooid stuk muur, de facciatone.

Schatkamer

Onafgemaakt of niet; de toch behoorlijk kolossale kathedraal werd voorzien van een marmeren, zwart-wit strepenpatroon; een populaire manier om een kerk te decoreren. Op de gevel werden zowel romaanse als gotische elementen aangebracht. Zo werden de drie onderste portalen romaans, terwijl de bovenkant met de vergulde top en de grote hoeveelheid sculpturen, van onder anderen de beroemde beeldhouwer Nicola Pisano, overduidelijk gotisch aandoet. Kosten noch moeite werden gespaard om de buitenkant van deze Duomo zeer spectaculair te maken; ook werd er behoorlijk wat tijd geïnvesteerd in het interieur van de kerk, dat uitgroeide tot een schatkamer.

De mooiste vloer ooit

De vloer alleen al werd door Giorgio Vasari, in de zestiende eeuw een vooraanstaande schilder en kunsthistoricus, beschouwd als de ‘mooiste, grootste en prachtigste vloer ooit gemaakt’. Tussen de veertiende en negentiende eeuw werd eraan gewerkt door belangrijke kunstenaars, vaak afkomstig uit Siena. Een opvallende, kleurrijke vloermozaïek is bijvoorbeeld de wolvin van Siena, omringd door dieren die ook en Italiaanse stad vertegenwoordigen: Rome met een olifant, Viterbo met een eenhoorn en Pisa met een konijn. Ook Bernardino di Betto, de Umbrische schilder, beter bekend als Pinturicchio, leverde een bijdrage. Hij ontwierp in 1505 het inlegwerk voor Il Colle della Sapienza (een allegorie van De Berg der Wijsheid), waarop hij de filosofen Socrates en Crates en de weg naar de wijsheid afbeeldt.

Paus Pius II & Paus Pius III

Iets verderop, in de Libreria Piccolomini (oftewel de bibliotheek), is meer te zien van Pinturicchio’s hand. De bibliotheek werd in opdracht van kardinaal Francesco Todeschini Piccolomini (de latere paus Pius III) gecreëerd. Hij had ruimte nodig voor de boeken en manuscripten van zijn oom; paus Pius II, de voormalige kardinaal Aenas Silvius Piccolomini. De schilderingen zijn een eerbetoon aan diezelfde oom; ze tonen taferelen uit zijn leven en beslaan drie van de vier muren van de bibliotheek. Zo zijn op de noordoostelijke muur bijvoorbeeld scènes te zien over zijn jeugd: vanaf zijn vertrek naar het Concilie van Bazel tot het moment dat hij tot bisschop wordt gewijd. De scènes van de zuidwestelijke muur verbeelden episodes uit zijn leven als paus, van zijn kroning tot zijn aankomst in Ancona, waar hij zijn ziel aan God overgaf.

De Drie Gratiën

Kardinaal Francesco Todeschini Piccolomini tastte voor de decoratie van de bibliotheek nog dieper in de buidel. Hij liet een marmeren beeld van De Drie Gratiën (een Romeinse kopie van het Hellenistische beeld van de godinnen van schoonheid, vreugde en geluk) midden in de ruimte plaatsen. In het linker transept van de kerk werd de achthoekige witmarmeren preekstoel, die Nicola Pisano samen met zijn zoon Giovanni en Arnolfo di Cambio ontwiep, al snel een belangrijk pronkstuk. Voor het beste uitzicht op al die fascinerende werken (en op het heuvellandschap dat Siena omringt) beklim je de Porta del Cielo; de top van de kathedraal.

De vloer zien?
Om te voorkomen dat de mooiste vloer ter wereld beschadigt, is hij vaak afgedekt. Tot 17 oktober 2021 is het indrukwekkende tegelwerk wel helemaal te zien. 

Koop hier je museumtickets.

BEKIJK OOK:

Wil je automatisch op de hoogte blijven van de leukste tips en laatste nieuwtjes uit Italië? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!

Fotocredits: Raimond Spekking