Tips voor Catania aan de oostkust van Sicilië

Wie op de luchthaven Fontanarossa landt of via de A18 vanuit Messina de stad Catania nadert zal zich wellicht afvragen wat hier nu precies te ontdekken valt. De aandacht richt zich eerder op de machtige vulkaan Etna die in westelijke richting boven de bijna 350.000 inwoners tellende stad uittorent. De berg is imposant en hier in alles groot en overweldigend aanwezig. In de laatste twee jaar bedolf deze actiefste vulkaan van Europa de stad regelmatig onder een gitzwarte asregen. Sneeuw maar dan in het zwart zo zou je dit bizarre fenomeen het beste kunnen omschrijven. Bijna wekelijks licht de skyline van Catania ook op van de immense lavafonteinen die uit de onrustige kraters aan de zuidkant van het massief spuiten.

Eén van de mooiste pleinen van het eiland

De periferie van Catania, direct onderaan de Etna gelegen, is echter weinig inspirerend en vanwege de voorliefde voor beton niet direct het ontdekken waard. De uitstraling wordt anders als je vanaf de airport de moeite neemt om 10 minuten richting binnenstad te rijden, want het centro storico, in kleur en bouwstijl duidelijk getekend door een verleden met de nabije vulkaan, is ontegenzeggelijk de moeite van het ontdekken waard. Achter de inspiratieloze buitenwijken wachten de barokke versieringen van een heerlijke stad. En zo zat ik recent op zondagmorgen aan een heerlijke cappuccino op de Piazza del Duomo van Catania. Tevens één van de mooiste pleinen van Sicilië. En niet alleen daarom is de tweede stad van het eiland beslist een van de verborgen pareltjes van de oostkust. Ook om andere redenen vraagt Catania om een kennismaking.

Zwarte dochter

Tegenwoordig lijkt de Etna ver weg van de stad, maar dat is maar schijn. Rond de laatste eeuwwisseling kwam het lava nog tot aan het dorpje Nicolosi dat boven de buitenwijken van Catania op de hellingen ligt, maar in 1669 reikte de lavastromen zelfs tot aan het historische centrum. Als je goed kijkt zie je het reliëf van deze lavastromen nog altijd terug in het landschap. Zeker als je met de auto over de A18 uit Messina komt aanrijden is de helling aan de oostkant van de berg naar zee nog altijd een stuk hoger dan de noordoost- en zuidoostkant van de vulkaan. In dat laatste deel ligt tegenwoordig de luchthaven. Overigens één die – Etna volente – frequent vluchten met Amsterdam onderhoudt en dat maakt Catania ineens ook interessant als weekendtrip. De huidige stad ligt dus beneden op de uitlopers van de vulkaan in zee. Het centro storico is van het strand gescheiden door een rommelig gebied met brede boulevards, spoorlijnen en verouderde bedrijvigheid. Zonder dat het gebied overigens echt lelijk wordt. In dit stukje verwaarloosd industrieel erfgoed zou je zo een TV-serie of hippe reclamespot kunnen opnemen. Maar goed, daarvoor kom je doorgaans niet naar Catania.

Onder lava

Net zoals zoveel steden op Sicilië en aan de Calabrese zuidkust heeft Catania Griekse roots. In de 8e eeuw voor Christus werd de stad gesticht door Griekse kolonisten uit Chalkida. Wetgeving kwam twee eeuwen later van Charondas van Katane en daar ligt ook een eerste link met de naam van de bruisende havenstad. Een haven die overigens al ver voor het begin van onze jaartelling van groot belang was. Na de Romeinse tijd was het regelmatig onrustig in Catania. De Vandalen deden de stad aan, Ostrogoten namen de macht over en de Byzantijnen namen daarna het heft in handen. Weer later vochten vervolgens Arabieren en Normandiërs om de stad, gevolgd door de Duitsers van Hendrik VI. Pas in de 14e eeuw won Catania onder leiding van het huis van Aragón aan belang en ondanks dat de rol van Sicilië toen minder relevant werd, behield Catania haar prominente status. In deze periode stichtte koning Alfons V van Aragón ook het Siciliae Studium Generale, de oudste universiteit van Sicilië. De 17e eeuw was vervolgens weer moeilijk. Eerst werd de stad in 1669 door een heftige uitbarsting voor een groot deel onder lava bedekt en in 1693 speelde de verwoestende aardbeving de stad parten. Na alle rampspoed herbouwde Giovanni Battista Vaccarini het huidige centrum in de flamboyante bouwstijl van de Siciliaanse barok. Een pracht en praal waarvan de bezoekers vandaag nog altijd kunnen genieten en die Catania zo enorm de moeite waard maken.

Cappuccino drinken

Het oude centrum en met name het Piazza del Duomo is tegenwoordig prachtig opgeknapt. Je kunt er aangenaam verpozen bij één van de restaurants of koffiebars en ondertussen genieten van de prachtige omgeving tussen duomo en palazzi. Niet altijd is het in Catania koek en ei geweest. Toen ik twintig jaar geleden al eens in Catania verbleef, waren de problemen nog erg zichtbaar. Hoe anders is dat nu. Het centro storico ligt er vandaag prachtig bij en ook de omliggende wijken van het stadshart hebben een heerlijke Siciliaanse charme. In de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw was dat nog anders en had Catania net zoals zoveel andere steden in Zuid-Italië een grote afstand tot het rijke noorden. In deze periode vond ook de maffia hier nog een goede voedingsbodem, maar in de afgelopen decennia is er veel opgeknapt en geïnvesteerd in infrastructuur. Sinds 2002 staat het centro storico samen met de barokvallei Val di Noto op de Werelderfgoedlijst van Unesco en dat zie je duidelijk terug aan de mooi gerestaureerde gebouwen en goed verzorgde pleinen. Vooral het domplein is van grote schoonheid. Ga op zondagmorgen daarom een cappuccino drinken op de Piazza del Duomo en laat in de relatieve rust van het weekend de prachtig vormgegeven historie langzaam op je inwerken.

Culturele rijkdom

Ook in de rest van het stadscentrum wemelt het van de bezienswaardigheden. De culturele rijkdom van het oudste deel is daarmee beslist indrukwekkend en verrast je als bezoeker keer op keer. Heel fraai en van veel gedetailleerd beeldhouwwerk voorzien is de Kathedraal van Sint Agatha aan het domplein. Achter een hekwerk met beelden treft je een indrukwekkende barokkathedraal aan. De oorspronkelijke kerk werd al in de 11e eeuw gebouwd, maar liep tijdens de aardbeving van 1693 grote schade op. De huidige kerk met Siciliaans barokke gevel en hoge koepel is na die aardbeving gebouwd en vormt sindsdien het religieuze middelpunt van de stad. De duomo is gewijd aan de heilige Agatha, geboren in Catania en beschermvrouwe van de stad. Naast de kathedraal zijn de Badia di Sant’Agata, een voormalige abdij met een barokke kerk, bezienswaardig en is ook de Chiesa San Benedetto in de Via dei Crociferi, een mooie straat vol Siciliaanse barok, de moeite waard. Ook de voormalige koninklijke kapel “Collegiata”, eveneens in Siciliaanse barok en het Palazzo degli Elefanti, de zetel van het stadsbestuur zijn bijzonder fraai. Maar ook in de rest van het centro storico zijn de beeldschone palazzi talrijk.

Fontana dell’Elefante

Het Palazzo Biscari op de 16e-eeuwse stadsmuren, het Palazzo Valle (1750) en het fraaie Palazzo dell’Università, de zetel van de rector magnificus van de Universiteit van Catania, zijn bouwkundig erg interessant. Direct tegenover de kathedraal staat ook de Fontana dell’Elefante met de zwarte uit Etna-steen gebeeldhouwde olifant die de granieten obelisk draagt. Deze prachtige fontein is het punt in de stad waar elke bezoeker zijn of haar foto maakt. Indrukwekkend is ook de drie kilometer lange Via Etnea, de straat die vanaf het domplein de Etna op loopt en naast veel winkels ook talrijke bijzondere gevels in petto heeft. Tot slot heeft Catania ook nog een Romeins Amfitheater, het Castello Ursino, waar nu het Museo Civico gevestigd is, en de Porta Garibaldi, de lokale Arc de Triomphe voor koning Ferdinand III en Maria Carolina van Oostenrijk. Stuk voor stuk bijzondere bouwwerken.

Brommende Etna

Naast culturele schatten is het ook vooral de vibe die van Catania een aantrekkelijke bestemming maakt. Het centrum is levendig en overal kun je fantastisch eten. De zee ligt naast de stad en dus bieden de menu’s veel frutti di mare en andere visgerechten. Overdag is het vaak erg warm in de stad, deze zomer liep de temperatuur wekenlang tot boven de 40 graden op, maar ’s avonds verandert het oude centrum in een levendig voorbijtrekken van mensen. Na de dagelijkse passeggiata wordt er naar goed Siciliaans gebruik tot ver na middernacht getafeld. Het centrum heeft ook veel winkels en aan de andere kant van de stadspoort bij de dom is er op zondagmorgen een marktje.

Parkeertips

Parkeren kan over het algemeen goed. Net buiten de stadspoort van de Piazza del Duomo ligt bijvoorbeeld een groot parkeerterrein. Amusant was overigens dat het digitaal parkeren op de automaat niet geconfigureerd is. Het goede nieuws is echter dat twee uur parkeren hier slechts € 0,50 kost. Ook onder het spoorviaduct aan de oostkant van het centrum is parkeerruimte gemaakt. Hotels zijn er overal, wel is het belangrijk vooraf te checken of je hotel ook echt in het centro storico ligt. De buitenwijken zijn namelijk wijds en niet altijd fraai. Los van de autostrada en de Airport Catania Fontanarossa is de stad ook per trein goed bereikbaar. Het station Catania Centrale ligt net ten noordoosten van het centrum en daarmee op loopafstand van de plaatsen waar je wilt zijn. Ook is er een kleine metrolijn, de intentie is om het netwerk de komende jaren verder uit te breiden. Er zijn kortom weinig redenen te bedenken waarom Catania geen ontdekking waard is. En daarna kun je bij Etna-Sud verrassend eenvoudig de Etna-kraters op of met een gids zelfs verder omhoog. Mits de Etna natuurlijk een dagje rustig is, want boven het barokke Catania bromt en rookt Moeder Etna met grote regelmaat door

Jos van den Bergh (1973) werkt al jaren in de Nederlandse mediawereld maar komt al minstens zo lang in elke uithoek van de Laars. Voor ons blijft hij dat nog even doen, rijdt hij kriskras door de Laars en deelt hij zijn tips over de talrijke zondagse ontdekkingen die het land rijk is.