Zondagse ontdekkingen in Zuccarello in Ligurië

Feestelijk zijn ze altijd, de zondagen in Italië. Het wekelijkse moment dat het hele land er stijlvol aangekleed met familie en vrienden op uit trekt naar de mooiste picknicks of de beste stranden. De grote ontdekkingstocht naar een onbekend stukje Italië. Dit keer: Zuccarello.

Ruim een jaar geleden reed ik in de namiddag terug vanuit het Zuid-Franse Nice naar Nederland. Vanuit dat oostelijke puntje van de Côte d’Azur per auto naar huis zijn er twee opties: je rijdt het hele netwerk autoroutes door Frankrijk af of je steekt als alternatief via Piemonte door naar Zwitserland en rijdt zo richting huis. In beide gevallen is het raadzaam ergens te overnachten omdat het anders wel een heel lange rit naar Nederland wordt.

Heerlijke nazomerzon

Deze keer koos ik voor de optie om via Zwitserland terug te rijden, niet in de laatste plaats omdat het een prachtige nazomerdag was, ik zo nog een extra dag kon genieten van het mediterrane leven en ergens in de buurt van het Lago Maggiore kon overnachten. Midden oktober was het in Nederland al koud en nat, maar in Ligurië en Piemonte scheen nog een heerlijke nazomerzon. Na een korte stop in het middeleeuwse Albenga aan de Riviera dei Fiori besloot ik de A10 te laten voor wat deze was en de bergroute naar Piemonte te nemen. Bij Albenga neem je dan de Strada Provenciale 582, een route die zich direct na het passeren van de snelweg door de Ligurische bergen laat omringen en voert langs mooie vergezichten en pittoreske borghi. Niet eens zo heel ver het groen in brengt deze slingerende route je naar Zuccarello, ook één van de borghi più belli van Italië en zeker van Ligurië.

Driehonderdnegen

Trots meldt de plaatselijke website van Zuccarello dat het dorp de laatste 25 jaar 3% meer inwoners heeft gekregen. Dat klinkt wellicht als een serieuze stijging in populariteit, maar feitelijk heeft Zuccarello in al die jaren maar negen man erbij gekregen en staat de teller van het aantal inwoners van dit Ligurische dorp aan de poort van Piemonte nu op 309 inwoners. Welgeteld driehonderdnegen mensen die met elkaar een zelfstandige gemeente vormen… Ter afwisseling van dit goede nieuws geeft de website van de plaatselijke makelaar overigens aan dat er in Zuccarello ook 75 huizen te koop staan. Het Ligurische dorp is daarmee feitelijk één van de half verlaten borghi van Piemonte. Oude plaatsjes die verscholen in het groen al eeuwen op enkele tientallen kilometers afstand van zee liggen te fonkelen op de bergketen achter de kust.

Torrente Neva

De ligging van Zuccarello is nog altijd strategisch en controleert ook vandaag nog de entree vanuit West-Ligurië naar de streek rond Turijn. Voorbij Albenga volgt de weg in een steeds nauwer dal het stroomgebied van het riviertje de Neva en niet eens zo heel ver het binnenland in komen we dan al aan in Zuccarello. Een oude en door middeleeuwse huizen omsloten borgo op een rotspartij boven de Torrente Neva. De Neva is een levendig stroompje met in de winterperiode veel meer water dan in de zonnige zomertijd. De zomers zijn hier in de frequent door bosbranden geteisterde Ligurische bergen immers erg droog en pas in November transformeert de Neva weer in een snelstromende beek die dan zo’n vijf maanden lang tegen de rotsen van de oude borgo van Zuccarello beukt.

Begeerlijk kasteel

Het dorp Zuccarello werd vanaf halverwege de 13e eeuw gebouwd en heeft daarmee een historie die eeuwen teruggaat. De plaats was vroeger een stuk belangrijker dan de gemeente nu is. Vanwege de strategische ligging aan de weg over de bergen naar Piemonte was de borgo meer dan eens een interessante speelbal voor de lokale machthebbers. Zuccarello heeft dan ook niet voor niets een kasteel.

Over in rivaliserende handen

Vandaag kun je de restanten van het machtige bolwerk nog altijd zien, maar eeuwenlang werd vanaf hier de economisch relevante weg van Albenga naar Turijn gecontroleerd. Al in de 13e eeuw stond er boven Zuccarello een burcht en in de loop van de eeuwen ging het complex meerdere keren over in rivaliserende handen. De Republiek Genua had om moverende redenen interesse in de strategische ligging van Zuccarello en ooit werd hier een belangrijke discussie tussen de Markies van Finale (inderdaad bekend vanwege de Ligurische badplaats) en de machthebbers van de Republiek Genua beslecht. Weer later, in de 18e eeuw om precies te zijn, namen de Fransen de controlerende rol en daarmee de eigendomsrechten van het kasteel van Zuccarello over. En tussentijds was er ook altijd wel ergens een hebberige machthebber met interesse in het kasteel van Zuccarello.

Ezelsrug

Naast de ruïnes van de burcht, te bereiken via wandelpaden, zijn de 13e eeuwse Chiesa di San Bartolomeo en het 17e eeuwse Oratorio di Santa Maria Nascente e San Carlo een bezoek waard. Deze twee religieuze bezienswaardigheden zijn in het centro storico gelegen. Het middeleeuwse centrum dat zelfs één van van de borghi più belli d’Italia, de prestigieuze lijst van meest begeerlijke historische centra, is. Het huidige dorp is een aan elkaar gebouwde huizenbrij die nog altijd wordt gedomineerd door het Castello dei Marchesi del Carretto op de heuvel boven de bebouwing. Het centrum is daarnaast ook een charmante wirwar van typisch Ligurische steegjes, caruggi noemen de locals ze in het dialect, met bewoners die er vaak al vele generaties verblijven.

Markante brug
Aan de noordwestzijde van de borgo vind je de middeleeuwse brug, tevens symbool van het dorp. De markante brug is een middeleeuws en hoog stenen exemplaar in de vorm van een ezelsrug en verbindt de vrije noordoever met de bebouwde zuidkant van de Neva met elkaar. Bij één van de andere toegangspoorten tot het historische centrum, de Porta Soprana, kun je het bronzen beeld van de piepjonge Ilaria del Carretto, de latere vrouw van Paolo Guinigi, Heer van Lucca, bewonderen. Het werk beeldt het jonge meisje Ilaria uit dat rond 1403 voorgoed haar geboortedorp voor de liefde verlaat.

3x LEKKER ETEN
Lekker uit eten gaan lukt ook goed in Zuccarello, want ondanks de slechts 309 zielen tellende bevolking heeft het dorp toch vier heel aardige eetgelegenheden binnen de poorten. Als het om lunchen of dineren gaat, valt er in Zuccarello daarom beslist iets (goeds) te kiezen.

1.Usteria du Burg

Deze dorpskroeg, vrij vertaald, zet eenvoudige maar traditionele gerechten uit de regio op tafel. Coniglio alla Ligure, konijn op z’n ligurisch bereid, is hier de absolute aanrader, maar naast het lokaal bereide konijn heeft de kaart genoeg anders in petto.

2. La Cittadella

De volgende eetgelegenheid in de borgo, staat vooral bekend om z’n goede lunches. Hier staan diverse gerechten met vis of zeevruchten op de kaart. Restaurant ‘Podere la Villa’ biedt zijn gasten een authentieke Italiaanse kaart en beschikt ook over uitstekende beoordelingen.

3. Ristorante Il Torchio

In de Via Armando Tornatore 184, de vierde locatie waar je hier voor een goede maaltijd terecht kunt. Wie van tafelen houdt het daarmee zonder moeite een paar dagen uit in Zuccarello. Bijkomend voordeel van de restaurants hier is dat het er doorgaans rustiger eten is dan in één van de talrijke accommodaties langs de kust bij het verderop gelegen Albenga. Ook om die reden loont het zo om een dagje landinwaarts te gaan kijken en Zuccarello te ontdekken.

Omweg waard

Na een bezoek aan Zuccarello, is het beslist interessant nog een stuk door te rijden in de richting van de 957 meter hoge Colle di San Bernardo, de bergpas die de streek rond Zuccarello scheidt van het laagland van Piemonte. Overigens rijd je op weg naar de San Bernardo-pas een prachtige en haast eindeloos slingerende route door de Ligurische bergen. Een weg die ook langs andere oude borghi leidt en uiteindelijk bij het stadje Ceva in de provincie Cuneo op de autostrada Savona – Turijn uitkomt. Vanuit Zuccarello de berg op en vervolgens weer af richting Ceva is in totaal zo’n 55 kilometer sturen. In de regenrijke perioden van de winter kan het langs de panoramische SP 582 overigens behoorlijk spoken. Zo hebben de afgelopen jaren snelstromende beken kleine aardverschuivingen veroorzaakt en heb je hartje winter sneeuwkettingen nodig om de Bernardo-pas zonder glijpartijen over te komen. In de zomer merk je niets van al dit ongemak, vallen alleen de mooie groene bergtoppen tegen de vaak strakblauwe hemel op.

Sentiero
Boven op de bijna 1000 meter hoge bergpas van San Bernardo kruist de weg van Zuccarello naar Ceva de wandelroute Alta Via dei Monti Liguri. Voor wie van wandelen houdt is deze 440 kilometer en 44-day-hikes lange route een absolute aanrader om het grensgebied van Ligurië en Piemonte beter te leren kennen. Het bekende ‘sentiero’ biedt naast rust en bezinning ook een onderdompeling in het authentieke Italië. Een beeld dat tijdens het lopen wordt afgewisseld met de meest prachtige panorama’s. Op de Colle di San Bernardo zie je ook een aantal windmolens en een vervallen berghotel staan. De windmolens zijn recent en onderdeel van de verduurzaming van de energievoorziening, maar het stukje erfgoed, of zo je wilt vergane glorie, maakt nog eens extra zichtbaar dat de Strada Provinciale 582 ooit een belangrijke verbinding tussen de Ligurische kust en Turijn was. Vandaag is de weg vooral een toeristische sluiproute of sportparcours. Toch is het nog niet eens heel lang geleden dat hier de vrolijk gekleurde Fiat 500’s afdaalden naar Turijn, maar tegenwoordig is de autostrada vanuit Savona daarvoor het snelle alternatief. Zodra je tijd hebt, is de historische SP 582 met een stop in Zuccarello echter een zondagse ontdekking meer dan waard. 

• Jos van den Bergh (1973) werkt al jaren in de Nederlandse mediawereld maar komt al minstens zo lang in elke uithoek van de Laars. Voor ons blijft hij dat nog even doen, rijdt hij kriskras door de Laars en deelt hij zijn tips over de talrijke zondagse ontdekkingen die het land rijk is.