Regionale tradities, uitgebreide menu’s en cadeaus – zo vieren Italianen kerst
Kerstmis in Italië, oftewel Natale, draait om familie, tradities en eten. Veel eten. Italianen vieren de kerstperiode met bijzondere gebruiken die diepgeworteld zijn in hun cultuur. Van het decoreren van kerststallen tot uitgebreide diners en middernachtmissen: elk detail draagt bij aan de magie van de feestdagen. Maar hoe vieren Italianen kerst precies, en wat staat er op het menu? We nemen je mee langs de tradities, gerechten en gebruiken.
De start van de kerstperiode
De kerstperiode begint in Italië officieel op 8 december, met het Feest van de Onbevlekte Ontvangenis. Dit is een nationale feestdag waarop Italianen hun kerstboom optuigen en de beroemde presepi (kerststallen) opzetten. De presepi zijn vaak kunstwerken op zich, variërend van eenvoudige stalletjes in woonkamers tot uitgebreide displays met bewegende onderdelen in steden zoals Napels. Napels staat bekend om zijn meesterlijke kerststallen; de wijk San Gregorio Armeno is dé plek om unieke handgemaakte stalletjes te kopen.
De festiviteiten duren lang, tot 6 januari, wanneer ‘La Befana’ het kerstseizoen afsluit. Volgens de traditie brengt deze vriendelijke heks cadeautjes aan kinderen, vergelijkbaar met de rol van de kerstman in andere landen.
La Vigilia di Natale: de magische kerstavond
Kerstavond is in Italië een stuk belangrijker en groter dan hier in Nederland. Waar een regulier Italiaans diner al uitgebreid is, wordt met kerst een tandje bijgezet: er zijn nog veel meer gangen en er worden veel traditionele gerechten geserveerd.
Op kerstavond, La Vigilia di Natale, komt de familie samen voor een diner dat vaak visgerechten centraal stelt. Dit is een traditie die voortkomt uit de katholieke gewoonte om op religieuze feestdagen geen vlees te eten. In sommige regio’s, met name in het zuiden, wordt het zogenaamde Feest van de Zeven Vissen gevierd.
Hierbij worden zeven verschillende visgerechten geserveerd, elk met een symbolische betekenis. Voorbeelden van gerechten zijn:
- Linguine alle vongole: pasta met venusschelpen.
- Baccalà mantecato: romige stokvis, populair in Veneto.
- Fritto misto di pesce: een mix van gefrituurde zeevruchten zoals inktvis en garnalen.
- Anguilla arrosto: geroosterde paling, een klassieker in Napels.
Na het diner is het gebruikelijk om samen naar de Messa di Mezzanotte, de middernachtmis, te gaan. In steden als Rome bezoeken velen de mis in de Sint-Pietersbasiliek, waar de paus voorgaat.
Eerste kerstdag
De volgende dag, 25 december, draait om de pranzo di Natale: een uitgebreide kerstlunch met familie. Dit is hét hoogtepunt van de feestdagen, met gerechten die per regio verschillen. Waar kerstavond vaak eenvoudiger is door het vismenu, wordt op Natale uitgepakt met rijke en feestelijke gerechten.
Een klassiek menu kan er als volgt uitzien:
Antipasti:
- Crostini con fegatini: toast met kippenleverpaté, een favoriet in Toscane.
- Prosciutto e formaggi misti: een selectie van hammen en kazen.
Primi piatti (eerste gangen):
- Tortellini in brodo: gevulde pasta in een delicate bouillon, traditioneel in Emilia-Romagna.
- Lasagne al forno: met ragù, bechamelsaus en parmigiano.
Secondi piatti (hoofdgerechten):
- Agnello al forno: geroosterd lamsvlees, geliefd in het zuiden.
- Arrosto di tacchino: kalkoen gevuld met kastanjes en kruiden.
- Cappone ripieno: gevulde kapoen, een klassieker in Piemonte.
Dolci (nagerechten):
- Panettone: luchtige cake met rozijnen en gekonfijte vruchten.
- Pandoro: een vanillesmaakcake uit Verona, vaak bestrooid met poedersuiker.
- Struffoli: kleine deegballetjes in honing, vooral populair in Napels.
Regionale verschillen
Elk deel van Italië heeft zijn eigen culinaire tradities. Zo is in het noorden cotechino con lenticchie (gekookte worst met linzen) populair tijdens de feestdagen, terwijl in Sicilië cannoli als feestelijk nagerecht wordt geserveerd. In Sardinië kun je gerechten als culurgiones (gevulde pasta met aardappel en munt) verwachten, en in Umbrië is wild zwijn een favoriet.
In Veneto eet men graag Polenta met kabeljauw enlesso. In Piemonte zul je vaak agnolotti op het menu zien staan. In Trentino staan gerechten als canederli (ree) op het menu.
Tweede kerstdag: Santo Stefano
Tweede kerstdag, Santo Stefano, is een meer relaxte dag in Italië. Families gebruiken deze dag om de feestvreugde voort te zetten, vaak met restjes van de kerstlunch of een informele maaltijd. Sommigen gaan op bezoek bij vrienden of familie die ze op eerste kerstdag niet hebben gezien. Ook worden kerstmarkten bezocht of maken Italianen een winterse wandeling door hun stad of dorp.
La Befana
De kerstperiode wordt traditioneel afgesloten op 6 januari, wanneer La Befana cadeautjes brengt aan kinderen. Volgens de legende kreeg Befana ooit bezoek van de drie wijzen die haar uitnodigden om mee te gaan naar de pasgeboren Jezus. Ze sloeg het aanbod af, maar had daar later spijt van. Sindsdien brengt ze cadeautjes rond in de hoop alsnog het kindje Jezus te vinden.
Unieke regionale tradities
Naast de regionale verschillen in het traditionele kerstmenu, zijn er nog meer gebruiken en tradities rondom kerst die verschillen per regio.
- Veneto: Hier is het traditie om grote kampvuren aan te steken op kerstavond, een symbolisch ritueel dat licht en warmte in de donkerste dagen van het jaar brengt.
- Sicilië: In kleine dorpjes komen families samen om de novena te zingen, een reeks religieuze liederen die het verhaal van de geboorte van Christus vertellen.
- Calabrië: Hier hangen families een cena di Natale op aan de muur – een groot opgezette tafel met voedseloffers, zoals fruit, brood en wijn, om overleden dierbaren te herdenken.
Italiaanse kerstmuziek
Italiaanse kerstliederen, of canti natalizi, zijn een belangrijk onderdeel van de feestdagen. Klassieke liederen zoals Tu Scendi dalle Stelle (“Jij komt van de sterren”) worden door koren in kerken en op pleinen gezongen. Dit lied is in de 18e eeuw geschreven door Alfonsus Maria de’ Liguori en is hét kerstlied van Italië.
In sommige dorpen, met name in de regio’s Zuid-Tirol en Abruzzo, gaan groepen kinderen langs de huizen om liedjes te zingen in ruil voor kleine lekkernijen. Deze traditie lijkt op de Amerikaanse caroling en brengt een warme, nostalgische sfeer.
Wil je nog meer Italiaanse kerstmuziek? Wij hebben een playlist gemaakt met allemaal fijne nummers (voor tijdens het kerstdiner).
- Author: Redactie
- Posted: december 10, 2024